W galerii Jeu de Paume w Paryżu otwarta jest wystawa fotografii Lisette Model, Amerykanki o 100-procentowym europejskim pochodzeniu. Jej sposób obserwowania i « odwzorowywania » świata charakteryzuje niekonwencjonalne spojrzenie.
Urodziła się w 1901 r. w Wiedniu jako Elisa Stern. Jej ojciec był włosko-austriackim Żydem, a matka Francuzką wywodzącą się z katolickiej rodziny. Po śmierci ojca na początku lat 20. wraz z siostrą i matką zdecydowały się na wyjazd do Francji. Piętnaście lat później już jako żona Evsa Modela, konstruktywistycznego malarza rosyjskiego pochodzenia, Elisa ponownie spakowała walizki, by osiedlić się wraz z mężem w Nowym Jorku. Zaczęła fotografować przypadkowo. W którymś momencie uznała, że jej kariera pianistki i śpiewaczki nie ma przyszłości. Jej twórczość fotograficzna do końca życia będzie przekazywała jej rozwiniętą wcześniej wrażliwość muzyczną.
Jak mogła postrzegać otaczający świat osoba wyrosła w burżuazyjnej rodzinie pełnej sprzeczności ? Najlepszą odpowiedzią są pierwsze zdjęcia Lisette Model wykonane w latach 1933-1938 na Lazurowym Wybrzeżu. Jej spojrzenie jest krytyczne, wręcz odważnie bezpośrednie. Pomimo nikłej podówczas wiedzy technicznej, autorka serii fotografii wykonanych przy Bulwarze Anglików w Nicei śmiało wykorzystywała silne zbliżenia, unikała zbędnych detali i radykalnie kadrowała gotowe obrazy. W jej sposobie podejścia do fotografii daje się wyczuć jej kompleksowe wykształcenie w dziedzinie muzyki jakie zdobyła na początku lat 20. u Arnolda Schönberga, nowatorskiego kompozytora początku XX wieku. W prowadzonej przez niego szkole Schwarzwald, młoda Elisa Seybert uczyła się czym jest harmonia, jak analizować dzieło, czym jest kontrapunkt i na czym polega interpretacja. Wiedzę tę przeniosła do świata obrazu.
Sama za najlepszą lekcję fotografii uważała radę udzieloną jej przez Rogi-André, pierwszą żonę André Kertesa : « Nigdy nie fotografuj niczego co cię nie pasjonuje ». Fotografie amerykańskiej artystki o 100-procentowym europejskim pochodzeniu zdają się być tego pełnym potwierdzeniem. Początkowo publikowała swoje zdjęcia w Harper’s Bazaar. W roku 1943 mała nawet wystawę w Art Institute w Chicago. Tuż po wojnie zrealizowała serię portretów celebrytów, między innymi Salvadora Dali. Niestety jej lewicowe przekonania okazały się prawdziwą przeszkodą na drodze do kariery w Ameryce początku lat 50., pozostającej pod silnym wpływem senatora Josepha Mac Carthy. Lisette Model straciła wszelkie zamówienia i była zmuszona podjąć się pracy pedagogicznej. Wiosną 1951 r. stała się jednym z wykładowców New School for Social Research Uniwersytetu Columbia. Działalnośc ta przyniosła jej prawdziwą sławę. Najsłynniejszą jej wychowanką była Diane Arbus. Przyjaźniły i popierały się wzajemnie aż do dnia, w którym wybitna uczennica w wyniku depresji popełniła samobójstwo. Lisette Model zmarła w 1982 r. w Nowym Jorku. EIN.
Lisette Model
9 lutego – 6 czerwca 2010
Jeu de Paume
1, place de la Concorde
75008 Paris
http://www.jeudepaume.org/
