Patrice de Moncan w swoim paryskim mieszaniu, 21/07/2009Foto : Ewa Izabela Nowak
Charles Marville, Przebijanie tunelu przy avenue Opèra, 1877Courtesy : Éditions du Mécène, Paryż.
Charles Marville, Ulica Rivoli, 1877.Courtesy : Éditions du Mécène, Paryż.
Charles Marville, Kościół Św. Eustachego – ulica Vauvilliers, 1865.Courtesy : Éditions du Mécène, Paryż.
Charles Marville, Wykopy przy avenue Opèra, 1877.Courtesy : Éditions du Mécène, Paryż.
Charles Marville, Plac Carrousel, 1865Courtesy : Éditions du Mécène, Paryż.
Charles Marville, Ulica Beaubourg , 1866.Courtesy : Éditions du Mécène, Paryż.
Charles Marville, Ulica Sauval, róg St. Honoré.Courtesy : Éditions du Mécène, Paryż.
Składam szczególne podziękowania dla Patrice’a de Moncan, dyrektora generalnego Éditions du Mécène w Paryżu za zgodę na umieszczenie historycznych fotografii starego Paryża na moim blogu. EIN.
EIN. : Kiedy zaczął się pan interesować historią Paryża ?
Patrice de Moncan : Studiowałem ekonomię. Pod koniec studiów opracowałem kartotekę własności prywatnych nieruchomości we Francji. W roku 1987 opublikowałem książkę temu poświęconą. Omawiałem w niej poszczególne klasy właścicieli, czyli inaczej mówiąc « układ sił » wśród posiadaczy nieruchomości. Książka zawierała głównie statystyki, które niewiele pomagały zrozumieć dlaczego na przykład kościół już nic nie posiada lub miasta ciągle się wzbogacają. Zapragnąłem wyjaśnić to zjawisko. Przestudiowałem wszystkie możliwe dokumenty dotyczące historii nieruchomości w Paryżu po roku 1789. Historia miasta bardzo mnie wciągnęła i do dnia dzisiejszego opublikowałem około dwudziestu książek na ten temat. Zacząłem kolekcjonować książki, sztychy i fotografie. Z czasem stałem się historykiem tego miasta.
Co może pan powiedzieć na temat techniki fotograficznej, którą posługiwał się Charles Marville ?
Patrice de Moncan : Rynek fotografii we Francji w połowie XIX wieku był zdominowany przez Louis Daguerre’a. Dagerotyp to unikatowa płytka, której nie można reprodukować. Charles Marville był rysownikiem i dekoratorem oraz interesował się fotografią. Wybrał posługiwanie się kalotypem - techniką, którą wynaleziono w Anglii - praktycznie nieznaną we Francji. W technice kalotypu obraz uzyskiwano na płytce, którą można było reprodukować wielokrotnie. Do najstarszych zachowanych odbitek należą właśnie fotografie Marvilla.
Można więc powiedzieć, że Marville był pionierem fotografii ?
Patrice de Moncan : Marville chciał zmienić zawód z rysownika na profesjonalnego fotografa. Dlatego wybrał technikę łatwiejszą z komercyjnego punktu widzenia. Kalotyp był mniej precyzyjny niż dagerotyp i uzyskiwane obrazy były słabsze technicznie. Niemniej, kalotyp dawał możliwość powielania w nieskończoność odbitek. Marville współpracował na przykład z pierwszym drukarzem na terenie Francji, który drukował fotografie właśnie na podstawie kalotypu. Drukarz ten przygotował między innymi pierwsze znane albumy fotografii. Na początku drugiej połowy XIX wieku w krótkim czasie niemalże wszyscy profesjonaliści w dziedzinie fotografii przestali wykonywać dagerotypy, wybierając system brytyjski pozwalający na reprodukcję kliszy.
Czy zachowały się zdjęcia innych fotografów ?
Patrice de Moncan : Tak. Istniała cała generacja fotografów, którzy pracowali głównie dla instytucji takich jak merostwo Paryża czy Luwr, ale również dla drukarni. Fotografie te w dniu dzisiejszym znajdują sie w muzeum Carnavalet, Bibliotece Historycznej Paryża lub w kolekcjach prywatnych takich jak na przykład moja.
Czy uważa pan, że fotografie Marvilla należą do najbardziej reprezentatywnych dla tamtej epoki ?
Patrice de Moncan : Powiedziałbym inaczej - wśród fotografów pracujących dla merostwa Paryża za czasów Napoleona III - Charles Marville był tym fotografem, który otrzymał najbardziej interesujące zamówienie. Polecono mu fotografować obszary miasta przeznaczone do wyburzenia. W tym czasie dla merostwa pracował na przykład Collar, ale u niego zamówiono dokumentację paryskich mostów. Marville niezależnie od fotografii Paryża miał zamówienie na zdjęcia Lasku Bulońskiego. Były to sympatyczne obrazy, ale dużo mniej interesujące, niż fotografie dokumentujące to co zostało przeznaczone do wyburzenia. Ostatnie zamówienie jakie wykonał było zrealizowane po upadku Napoleona III i pokazuje efekt transformacji miasta. I to jest niezwykle interesujące. Na przykład oglądając to zdjęcie (Patrice de Moncan pokazuje fotografię wykopów przy avenue Opéra) można sobie zdać sprawę jak wyburzono 300 km, a może nawet 400 km arterii w Paryżu. W sumie wyburzono ponad 30 tysięcy budynków w mieście.
Czy kryła się za tym mania wielkości Napoleona III ?
Patrice de Moncan : Skądże znowu ! Louis-Napoléon Bonaparte ku ogólnemu zdziwieniu został wybrany prezydentem Republiki w 1848 roku. Przybył wówczas do Francji z Anglii, gdzie przebywał na wygnaniu. Kiedy przyjechał do Paryża – stwierdził, że miasto jest brudne i zaniedbane w przeciwieństwie do Londynu, w którym długo mieszkał. W roku 1848 w Paryżu nie rosło żadne drzewo ! Absolutnie żadne ! Woda w Sekwanie była ściekiem wszelkich paryskich zanieczyszczeń : ludzkich, zwierzęcych… wszystkiego co można sobie wyobrazić ! Oglądanie fotografii starego Paryża jest zajęciem romantycznym, gdyż nie widać brudnych ulic. Według zachowanych raportów policji w niektórych budynkach w dzielnicach takich jak współczesne Chatelet podwórza traktowane były jak latryny, a odchody podchodziły niekiedy do piątego piętra. Proszę to sobie wyobrazić ! Dziesiątki lat zapóźnienia !
Pojawiały się więc choroby zakaźne ?
Patrice de Moncan : W 1932 roku 7% populacji miasta umarło w ciągu zaledwie jednego miesiąca na cholerę. Było to miasto nieustannie zagrożone epidemiami. Nie było światła, wody, zieleni. Kiedy Napoleon III przybył do Paryża doznał szoku. Londyn był w tym czasie totalnie przebudowany i mógł uchodzić za model urbaninistyki w Europie. Prezydent Republiki podjął więc radykalną decyzję przebudowy stolicy Francji. Zrobił to wespół z prefektem policji w Paryżu, Baronem Haussmannem. Misją Haussmanna była « woda i powietrze », inaczej mówiąc przewietrzenie i oczyszczenie miasta, stworzenie terenów zielonych. W ciągu 17 lat posadzono ponad milion drzew ! Trudno to sobie wyobrazić, ale praktycznie wszystkie parki i skwery w Paryżu istnieją dzięki Napoleonowi III i Haussmannowi. To Napoleon III zmodernizował Francję. Wcześniej to państwo pozostawało daleko w tyle za Anglią, Niemcami czy Włochami. Napoleon III był wizjonerem. Był zarazem bardzo pragmatyczny, jego rozumowanie było zarówno pod wpływem romantyzmu jak i teorii socjalizmu utopijnego. To dzięki niemu było skonstruowane pierwsze osiedle robotnicze w Paryżu w 1850 roku.
Haussmann jako prefekt Paryża nie był zbytnio lubiany. Niemniej to właśnie on przyczynił się do stworzenia obecnej struktury urbanistycznej stolicy Francji. Zdawał sobie sprawę, że duża część miasta (najprawdopodobniej około 60 %) zniknie z powierzchni ziemi. Toteż stworzył komisję historyczną w celu zachowania dokumentacji transformacji miasta. W dniu dzisiejszym Haussmann cieszy się reputacją wielkiego urbanisty, który fantastycznie zorganizował strukturę Paryża. Szczególną jego zasługą jest, iż zgodnie z życzeniem Napoleona III uniknął faworyzowania dzielnic bogatych. W planach przebudowy miasta dzielnice biedne zostały potraktowane identycznie jak zamożne. Kiedy ogląda się aleje, fasady budynków, pomniki i fontanny stworzone za czasów Haussmanna jest widoczne, że bez względu na dzielnicę zostały one potraktowane w identyczny sposób. W taki oto sposób powstało miasto o jednorodnej zabudowie. To właśnie wtedy sworzono tzw. : « Wielki Paryż », czyli podwojono powierzchnię miasta. Zanim pobudowano nowe osiedla takie jak Passy, La Muette, Belleville, Batignolles i inne – pobudowano drogi i stworzono wewnętrzną infrastrukturę. Dopiero później pobudowano budynki.
Czy fotografie wybrane na tę wystawę są najbardziej reprezentatywne ?
Patrice de Moncan : Nie. Na wystawie są pokazane fotografie związane z okolicami Luwru i dzielnicy Les Halles.
Ile mniej więcej fotografii Charlesa Marvilla się zachowało ?
Patrice de Moncan : W mojej kolekcji znajduje się ponad osiemset fotografii. Przyjęte jest, że kliszy « starego Paryża » jest 465. Istnieje około 60 z Lasku Bulońskiego. Inne fotografie Marvilla zostały zrealizowane w czasach po Komunie Paryskiej. Marville nie podawał dat przy wszystkich swoich fotografiach, ale udało mi się je ustalić.
Co pana pociąga w tych fotografiach ? Co stanowi ich unikalną wartość niezależnie od faktu, iż są unikalnym dokumentem ?
Patrice de Moncan : Po pierwsze : zainteresowałem się tymi fotografiami ze względu na ich wartość historyczną. We wspaniały sposób opowiadają transformację miasta. Większość fotografii « starego Paryża » zaginęło, więc klisze Marvilla posiadają wyjątkową wartość. Ponadto mają swoistą estetykę : bardzo nostalgiczny i romantyczny charakter. Pomimo faktu, że fotografia w ogóle nie miała w tym czasie charakteru artystycznego są dosyć dobrze skomponowane. Trzeba wziąć pod uwagę, że Marville ustawiał aparat, robił fotografię, odwracał aparat i robił następną fotografię. Systematycznie. Urodziłem się w Paryżu. W moich oczach te fotografie mają charakter sentymentalny. Odczuwam coś w rodzaju nostalgii kiedy na nie patrzę. Na przykład na niektórych mogę odnaleźć budynki, które już nie istnieją. Tak jak na przykład stary Dworzec Montparnasse niedaleko, którego mieszkałem w dzieciństwie. Ten dworzec dawno już nie istnieje. Nie sądzę by te fotografie mogły wzbudzać we mnie równe zainteresowanie, gdyby w mojej świadomości kojarzyły się jedynie z dokumentem historycznym.
Paryz, 21 lipca 2009.
Patrice de Moncan : Studiowałem ekonomię. Pod koniec studiów opracowałem kartotekę własności prywatnych nieruchomości we Francji. W roku 1987 opublikowałem książkę temu poświęconą. Omawiałem w niej poszczególne klasy właścicieli, czyli inaczej mówiąc « układ sił » wśród posiadaczy nieruchomości. Książka zawierała głównie statystyki, które niewiele pomagały zrozumieć dlaczego na przykład kościół już nic nie posiada lub miasta ciągle się wzbogacają. Zapragnąłem wyjaśnić to zjawisko. Przestudiowałem wszystkie możliwe dokumenty dotyczące historii nieruchomości w Paryżu po roku 1789. Historia miasta bardzo mnie wciągnęła i do dnia dzisiejszego opublikowałem około dwudziestu książek na ten temat. Zacząłem kolekcjonować książki, sztychy i fotografie. Z czasem stałem się historykiem tego miasta.
Co może pan powiedzieć na temat techniki fotograficznej, którą posługiwał się Charles Marville ?
Patrice de Moncan : Rynek fotografii we Francji w połowie XIX wieku był zdominowany przez Louis Daguerre’a. Dagerotyp to unikatowa płytka, której nie można reprodukować. Charles Marville był rysownikiem i dekoratorem oraz interesował się fotografią. Wybrał posługiwanie się kalotypem - techniką, którą wynaleziono w Anglii - praktycznie nieznaną we Francji. W technice kalotypu obraz uzyskiwano na płytce, którą można było reprodukować wielokrotnie. Do najstarszych zachowanych odbitek należą właśnie fotografie Marvilla.
Można więc powiedzieć, że Marville był pionierem fotografii ?
Patrice de Moncan : Marville chciał zmienić zawód z rysownika na profesjonalnego fotografa. Dlatego wybrał technikę łatwiejszą z komercyjnego punktu widzenia. Kalotyp był mniej precyzyjny niż dagerotyp i uzyskiwane obrazy były słabsze technicznie. Niemniej, kalotyp dawał możliwość powielania w nieskończoność odbitek. Marville współpracował na przykład z pierwszym drukarzem na terenie Francji, który drukował fotografie właśnie na podstawie kalotypu. Drukarz ten przygotował między innymi pierwsze znane albumy fotografii. Na początku drugiej połowy XIX wieku w krótkim czasie niemalże wszyscy profesjonaliści w dziedzinie fotografii przestali wykonywać dagerotypy, wybierając system brytyjski pozwalający na reprodukcję kliszy.
Czy zachowały się zdjęcia innych fotografów ?
Patrice de Moncan : Tak. Istniała cała generacja fotografów, którzy pracowali głównie dla instytucji takich jak merostwo Paryża czy Luwr, ale również dla drukarni. Fotografie te w dniu dzisiejszym znajdują sie w muzeum Carnavalet, Bibliotece Historycznej Paryża lub w kolekcjach prywatnych takich jak na przykład moja.
Czy uważa pan, że fotografie Marvilla należą do najbardziej reprezentatywnych dla tamtej epoki ?
Patrice de Moncan : Powiedziałbym inaczej - wśród fotografów pracujących dla merostwa Paryża za czasów Napoleona III - Charles Marville był tym fotografem, który otrzymał najbardziej interesujące zamówienie. Polecono mu fotografować obszary miasta przeznaczone do wyburzenia. W tym czasie dla merostwa pracował na przykład Collar, ale u niego zamówiono dokumentację paryskich mostów. Marville niezależnie od fotografii Paryża miał zamówienie na zdjęcia Lasku Bulońskiego. Były to sympatyczne obrazy, ale dużo mniej interesujące, niż fotografie dokumentujące to co zostało przeznaczone do wyburzenia. Ostatnie zamówienie jakie wykonał było zrealizowane po upadku Napoleona III i pokazuje efekt transformacji miasta. I to jest niezwykle interesujące. Na przykład oglądając to zdjęcie (Patrice de Moncan pokazuje fotografię wykopów przy avenue Opéra) można sobie zdać sprawę jak wyburzono 300 km, a może nawet 400 km arterii w Paryżu. W sumie wyburzono ponad 30 tysięcy budynków w mieście.
Czy kryła się za tym mania wielkości Napoleona III ?
Patrice de Moncan : Skądże znowu ! Louis-Napoléon Bonaparte ku ogólnemu zdziwieniu został wybrany prezydentem Republiki w 1848 roku. Przybył wówczas do Francji z Anglii, gdzie przebywał na wygnaniu. Kiedy przyjechał do Paryża – stwierdził, że miasto jest brudne i zaniedbane w przeciwieństwie do Londynu, w którym długo mieszkał. W roku 1848 w Paryżu nie rosło żadne drzewo ! Absolutnie żadne ! Woda w Sekwanie była ściekiem wszelkich paryskich zanieczyszczeń : ludzkich, zwierzęcych… wszystkiego co można sobie wyobrazić ! Oglądanie fotografii starego Paryża jest zajęciem romantycznym, gdyż nie widać brudnych ulic. Według zachowanych raportów policji w niektórych budynkach w dzielnicach takich jak współczesne Chatelet podwórza traktowane były jak latryny, a odchody podchodziły niekiedy do piątego piętra. Proszę to sobie wyobrazić ! Dziesiątki lat zapóźnienia !
Pojawiały się więc choroby zakaźne ?
Patrice de Moncan : W 1932 roku 7% populacji miasta umarło w ciągu zaledwie jednego miesiąca na cholerę. Było to miasto nieustannie zagrożone epidemiami. Nie było światła, wody, zieleni. Kiedy Napoleon III przybył do Paryża doznał szoku. Londyn był w tym czasie totalnie przebudowany i mógł uchodzić za model urbaninistyki w Europie. Prezydent Republiki podjął więc radykalną decyzję przebudowy stolicy Francji. Zrobił to wespół z prefektem policji w Paryżu, Baronem Haussmannem. Misją Haussmanna była « woda i powietrze », inaczej mówiąc przewietrzenie i oczyszczenie miasta, stworzenie terenów zielonych. W ciągu 17 lat posadzono ponad milion drzew ! Trudno to sobie wyobrazić, ale praktycznie wszystkie parki i skwery w Paryżu istnieją dzięki Napoleonowi III i Haussmannowi. To Napoleon III zmodernizował Francję. Wcześniej to państwo pozostawało daleko w tyle za Anglią, Niemcami czy Włochami. Napoleon III był wizjonerem. Był zarazem bardzo pragmatyczny, jego rozumowanie było zarówno pod wpływem romantyzmu jak i teorii socjalizmu utopijnego. To dzięki niemu było skonstruowane pierwsze osiedle robotnicze w Paryżu w 1850 roku.
Haussmann jako prefekt Paryża nie był zbytnio lubiany. Niemniej to właśnie on przyczynił się do stworzenia obecnej struktury urbanistycznej stolicy Francji. Zdawał sobie sprawę, że duża część miasta (najprawdopodobniej około 60 %) zniknie z powierzchni ziemi. Toteż stworzył komisję historyczną w celu zachowania dokumentacji transformacji miasta. W dniu dzisiejszym Haussmann cieszy się reputacją wielkiego urbanisty, który fantastycznie zorganizował strukturę Paryża. Szczególną jego zasługą jest, iż zgodnie z życzeniem Napoleona III uniknął faworyzowania dzielnic bogatych. W planach przebudowy miasta dzielnice biedne zostały potraktowane identycznie jak zamożne. Kiedy ogląda się aleje, fasady budynków, pomniki i fontanny stworzone za czasów Haussmanna jest widoczne, że bez względu na dzielnicę zostały one potraktowane w identyczny sposób. W taki oto sposób powstało miasto o jednorodnej zabudowie. To właśnie wtedy sworzono tzw. : « Wielki Paryż », czyli podwojono powierzchnię miasta. Zanim pobudowano nowe osiedla takie jak Passy, La Muette, Belleville, Batignolles i inne – pobudowano drogi i stworzono wewnętrzną infrastrukturę. Dopiero później pobudowano budynki.
Czy fotografie wybrane na tę wystawę są najbardziej reprezentatywne ?
Patrice de Moncan : Nie. Na wystawie są pokazane fotografie związane z okolicami Luwru i dzielnicy Les Halles.
Ile mniej więcej fotografii Charlesa Marvilla się zachowało ?
Patrice de Moncan : W mojej kolekcji znajduje się ponad osiemset fotografii. Przyjęte jest, że kliszy « starego Paryża » jest 465. Istnieje około 60 z Lasku Bulońskiego. Inne fotografie Marvilla zostały zrealizowane w czasach po Komunie Paryskiej. Marville nie podawał dat przy wszystkich swoich fotografiach, ale udało mi się je ustalić.
Co pana pociąga w tych fotografiach ? Co stanowi ich unikalną wartość niezależnie od faktu, iż są unikalnym dokumentem ?
Patrice de Moncan : Po pierwsze : zainteresowałem się tymi fotografiami ze względu na ich wartość historyczną. We wspaniały sposób opowiadają transformację miasta. Większość fotografii « starego Paryża » zaginęło, więc klisze Marvilla posiadają wyjątkową wartość. Ponadto mają swoistą estetykę : bardzo nostalgiczny i romantyczny charakter. Pomimo faktu, że fotografia w ogóle nie miała w tym czasie charakteru artystycznego są dosyć dobrze skomponowane. Trzeba wziąć pod uwagę, że Marville ustawiał aparat, robił fotografię, odwracał aparat i robił następną fotografię. Systematycznie. Urodziłem się w Paryżu. W moich oczach te fotografie mają charakter sentymentalny. Odczuwam coś w rodzaju nostalgii kiedy na nie patrzę. Na przykład na niektórych mogę odnaleźć budynki, które już nie istnieją. Tak jak na przykład stary Dworzec Montparnasse niedaleko, którego mieszkałem w dzieciństwie. Ten dworzec dawno już nie istnieje. Nie sądzę by te fotografie mogły wzbudzać we mnie równe zainteresowanie, gdyby w mojej świadomości kojarzyły się jedynie z dokumentem historycznym.
Paryz, 21 lipca 2009.
Wystawa fotografii Charlesa Marvilla
"Paris photographié au temps d'Haussmann"
Portrait d'une ville en mutation.
1 - 27 wrzesnia 2009
Louvre des Antiquaires
+Lucien+Clergue.jpg)
+Lucien+Clergue.jpg)
+Lucien+Clergue.jpg)
